Οι τρεις μεγάλες κατηγορίες στις οποίες διακρίνονται οι ζημίες
Η αρχή της Γενικής Αβαρίας διατυπώθηκε αρχικά από τους αρχαίους Έλληνες, κυρίως σε σχέση με την εκβολή του φορτίου. Με την εξέλιξη της ναυσιπλοΐας διάφορα άλλα είδη ζημιών προστέθηκαν στην εκβολή του φορτίου. Ο ορισμός της Γενικής Αβαρίας δίνεται στον κανόνα Α των κανόνων Υόρκης – Αμβέρσας, που ορίζει: «Υπάρχει πράξη γενικής αβαρίας όταν και μόνο όταν οποιαδήποτε έκτακτη θυσία ή δαπάνη είναι σκόπιμη και λογική, γίνεται δε ή προκαλείται προς κοινή σωτηρία πλοίου και φορτίου». Σύμφωνα με τον ορισμό αυτό τέσσερα είναι τα κύρια χαρακτηριστικά στοιχεία της Γενικής Αβαρίας:
- Η θυσία ή τα έξοδα να είναι έκτακτα, ασυνήθιστα. (Επομένως συνηθισμένα έξοδα ή ζημιές που υφίσταται ο πλοιοκτήτης κατά την εκπλήρωση του ναυλοσύμφωνου δεν είναι γενική αβαρία).
- Η ενέργεια πρέπει να είναι σκόπιμη και ηθελημένη και όχι αναπόφευκτη.
- Πρέπει να υπάρχει κίνδυνος πραγματικός αν και δεν είναι απαραίτητο να είναι άμεσος.
- Η ενέργεια πρέπει να γίνεται για την κοινή σωτηρία του πλοίου και των φορτίων και όχι απλά για τη σωτηρία μέρους της περιουσίας, δηλαδή του φορτίου ή τον πλοίου. Την ευθύνη των αποφάσεων την έχει ο καπετάνιος. Η θυσία αυτή ή η δαπάνη βαρύνει αναλογικά όλα τα συμφέροντα που υπάρχουν σε ένα πλοίο και στο συγκεκριμένο ταξίδι τα οποία συνεισφέρουν προς κάλυψη της. Για να υπάρξει υποχρέωση συνεισφοράς πρέπει να υπάρχει διάσωση, διαφορετικά, αν το πλοίο και το φορτίο χαθούν δεν υπάρχει αίτημα γενικής αβαρίας.
Αυτό είναι το δόγμα της Γενικής Αβαρίας που ονομάστηκε έτσι, διότι η απώλεια καταλογίζεται γενικά σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Ο διακανονισμός των λογαριασμών Γενικής Αβαρίας είναι πολύ δύσκολο έργο και γίνεται από ειδικούς διακανονιστές οι οποίοι υπολογίζουν το ύψος της συνεισφοράς για τον καθένα από αυτούς που ωφελήθηκαν από την πράξη Γενικής Αβαρίας.
Πρωταρχική ενέργεια των διακανονιστών είναι να συγκεντρώσουν τις εγγυητικές και τις ασφαλιστικές τους εταιρίες, προκειμένου να εξασφαλίσουν την πληρωμή της συνεισφοράς που αναλογεί σε κάθε έναν από τους ιδιόκτητες των φορτίων.
Οι εγγυητικές αυτές επιστολές (τουλάχιστον οι πλέον συνηθισμένες) είναι ο εξής:
LLOYD‘SAVERAGEBOND: Υπογράφεται από τον παραλήπτη του φορτίου
AVERAGEGUARANTEE: Υπογράφεται από τους ασφαλιστές του φορτίου.
Μόλις οι διακανονιστές συντάξουν την Έκθεση τους και καταβληθούν οι συνεισφορές εκ μέρους όλων, επιστέφονται οι πρωτότυπες εγγυητικές επιστολές.
ΜΕΡΙΚΗ ΑΒΑΡΙΑ
Αντίθετα, η έκφραση Μερική Αβαρία χρησιμοποιείται για να δηλωθεί η ζημιά ενός ατόμου ή μερικού συμφέροντος. Είναι η μερική ζημιά ή απώλεια του ασφαλιζόμενου εμπορεύματος που προήλθε από τυχαία ή απρόβλεπτα γεγονότα (π.χ. θραύση, έλλειμμα, κλοπή, διαρροή, κ.λ.π.).
ΟΛΙΚΗ ΑΠΩΛΕΙΑ
Είναι ζημιά όπου υπάρχει ολοκληρωτική απώλεια του ασφαλιζομένου εμπορεύματος και μπορεί να είναι πραγματική ολική απώλεια (ConstructiveTotalLoss) ή τεκμαρτή ολική απώλεια (CompromisedTotalLoss). Πραγματική ολική απώλεια έχουμε όταν το φορτίο καταστρέφεται τελείως, π.χ. από πυρκαγιά, απώλεια, βύθιση πλοίου ή όταν το εμπόρευμα παύει να πληρεί τις ιδιότητες του (όπως π.χ. βρεγμένaχύδην φορτία). Τεκμαρτή ολική απώλεια έχουμε όταν τα έξοδα για τη διάσωση του ασφαλιζόμενου εμπορεύματος θα είναι μεγαλύτερα από την αξία του, οπότε εγκαταλείπεται ή όταν το κόστος της επισκευής του είναι μεγαλύτερο από την πραγματική του αξία και η πραγματική ολική απώλεια είναι αναπόφευκτη.
Αναγγελία της ζημίας και υποχρεώσεις του ασφαλισμένου
Σε όλα τα ασφαλιστήρια ορίζεται πως πρέπει να ενεργεί ο ασφαλισμένος σε περίπτωση ζημιάς. Σε γενικές γραμμές οι οδηγίες αυτές προβλέπουν ότι ο ασφαλισμένος πρέπει να ειδοποιήσει τον ασφαλιστή του αμέσως μόλις διαπιστώσει ή πληροφορηθεί οποιαδήποτε ζημία που να καλύπτεται από το ασφαλιστήριο. Επίσης οφείλει να φροντίσει για την προφύλαξη και διάσωση των εμπορευμάτων και να προβεί σε κάθε δυνατή ενέργεια για την αποτροπή και τον περιορισμό της ζημιάς. Ακόμη μπορεί να ζητήσει τη διενέργεια πραγματογνωμοσύνης από τον πραγματογνώμονα που υποδεικνύει στο ασφαλιστήριο ο ασφαλιστής. Έχει το δικαίωμα να απευθύνει γραπτές διαμαρτυρίες, και να κάνει, αν χρειάζεται, αγωγές και γενικά να διατηρήσει με κάθε νόμιμο μέσο τα δικαιώματά του απέναντι σε τρίτους, υπεύθυνους της ζημιάς. Θα πρέπει να τονισθεί ιδιαίτερα ότι η διαμαρτυρία, του παραλήπτη προς τον μεταφορέα/διαμεταφορέα, έχει μεγάλη σπουδαιότητα για την ασφαλιστική εταιρία, σε περίπτωση που θα θελήσει να ασκήσει τα αναγωγικά της δικαιώματα. Για το λόγω αυτό η διαμαρτυρία πρέπει να είναι εμπρόθεσμη, έγγραφη και με απόδειξη παραλαβής από τον μεταφορέα/διαμεταφορέα ή από τον αντιπρόσωπό τους. Η προθεσμία υποβολής της διαμαρτυρίας καθορίζεται ανάλογα με το μεταφορικό μέσο. Ατμοπλοϊκώς 3 ημέρες, από την παραλαβή του φορτίου, οδικώς 7 ημέρες και αεροπορικώς 14 ημέρες. Τέλος ο ασφαλιζόμενος οφείλει να μην θεωρεί τον εαυτό του απαλλαγμένο από φροντίδες επειδή είναι ασφαλισμένος, αλλά να ενεργεί όπως θα ενεργούσε στη θέση του ένας «συνετός ανασφάλιστος».
Οι απαιτήσεις
Για να αποζημιωθεί ο Ασφαλισμένος πρέπει να έχει ένομο συμφέρον πάνω στα ασφαλισμένα αντικείμενα κατά τη στιγμή της ζημίας.
Ο Ασφαλισμένος έχει δικαίωμα να αποζημιωθεί για ασφαλισμένη ζημία που θα συμβεί μέσα στην περίοδο που καλύπτεται από την ασφάλιση, ακόμη και αν η ζημία συμβεί πριν από τη σύναψη της ασφαλιστικής σύμβασης, εκτός εάν ο Ασφαλισμένος γνώριζε την ύπαρξη της ζημίας, ενώ η Ασφαλιστική Εταιρία την αγνοούσε (OpenPolicies).
Σε κάθε περίπτωση, που εξαιτίας της επέλευσης κάποιου από τους κινδύνους που καλύπτει η ασφάλιση, η ασφαλισμένη μεταφορά τερματίζεται σε λιμάνι ή τόπο διαφορετικό από αυτόν για τον οποίο καλύπτονται από αυτήν την ασφάλιση τα ασφαλισμένα αντικείμενα, η Ασφαλιστική Εταιρία θα αποζημιώσει τον Ασφαλισμένο για όποιες πρόσθετες δαπάνες είναι σωστό και εύλογο να πραγματοποιηθούν για την εκφόρτωση, φύλαξη και προώθηση των ασφαλισμένων αντικειμένων στον προορισμό για τον οποίο είναι ασφαλισμένα.
Καμία απαίτηση για Τεκμαρτή Ολική Απώλεια δεν μπορεί να αποζημιωθεί με βάση αυτήν την ασφάλιση εκτός εάν τα ασφαλισμένα αντικείμενα είναι λογικό να εγκαταλειφθούν είτε γιατί η πραγματική ολική απώλειά τους φαίνεται αναπόφευκτη, είτε γιατί το κόστος ανάκτησης, επαναφοράς σε καλή κατάσταση και προώθησης των αντικειμένων στον προορισμό για τον οποίο είναι ασφαλισμένα, θα ξεπερνούσε την αξία που θα είχαν, όταν έφταναν στον προορισμό αυτό.
Αν ο Ασφαλισμένος συνάψει οποιαδήποτε ασφάλιση Αυξημένης Αξίας με αντικείμενο το φορτίο που είναι ασφαλισμένο με το συμβόλαιο, η συμφωνημένη αξία του φορτίου θα θεωρείται ότι έχει αυξηθεί στο συνολικό ποσό που είναι ασφαλισμένο με αυτή την ασφάλιση και όλες τις Ασφαλίσεις Αυξημένης Αξίας που θα καλύπτουν τη ζημία και η ευθύνη για αποζημίωση με βάση αυτή την ασφάλιση θα καθορίζεται σύμφωνα με την αναλογία του ασφαλισμένου με το συμβόλαιο ποσού προς το συνολικό ασφαλισμένο ποσό που αναφέρθηκε παραπάνω. Σε περίπτωση απαίτησης ο Ασφαλισμένος θα παρέχει στην Ασφαλιστική Εταιρία πλήρη στοιχεία σχετικά με τα ποσά που είναι ασφαλισμένα με όλες τις άλλες ασφαλίσεις. Σε περίπτωση που η ασφάλιση αυτή έχει συναφθεί για Αυξημένη Αξία, θα έχει εφαρμογή ο παρακάτω όρος:
Η συμφωνημένη αξία του φορτίου θα θεωρείται ίση με το συνολικό ποσό που είναι ασφαλισμένο με την πρωταρχική ασφάλιση και όλες τις ασφαλίσεις Αυξημένης Αξίας που θα καλύπτουν τη ζημία και θα έχουν συναφθεί για το φορτίο από τον Ασφαλισμένο και η ευθύνη για αποζημίωση με βάση αυτή την ασφάλιση, θα καθορίζεται σύμφωνα με την αναλογία του ασφαλισμένου με το παρόν συμβόλαιο ποσού προς το συνολικό ασφαλισμένο ποσό που αναφέρθηκε παραπάνω. Η ασφάλιση αυτή δεν μπορεί να αποβεί σε όφελος οποιουδήποτε μεταφορέα ή άλλου υπευθύνου.
Η ελαχιστοποίηση των ζημιών και η εξακρίβωση της ζημιάς
Ο Ασφαλισμένος και κάθε υπάλληλος ή εκπρόσωπός του, έχουν υποχρέωση σε κάθε περίπτωση ζημίας που μπορεί να αποζημιωθεί με βάση αυτή την ασφάλιση, να παίρνουν κάθε εύλογο μέτρο για την αποτροπή ή την ελαχιστοποίηση της ζημίας και να εξασφαλίζουν ότι όλα τα δικαιώματα απέναντι στους μεταφορείς ή οποιονδήποτε τρίτο διαφυλάσσονται και ενασκούνται ορθά. Η Ασφαλιστική Εταιρία θα αποζημιώσει τον Ασφαλισμένο, πέρα από την οποιαδήποτε ζημία που καλύπτεται από την ασφάλιση αυτή, και για κάθε δαπάνη που είναι σωστό και εύλογο να πραγματοποιηθεί για την εκπλήρωση αυτών των υποχρεώσεων. Οποιαδήποτε μέτρα παίρνει ο Ασφαλισμένος ή η Ασφαλιστική Εταιρία με σκοπό να διασώσουν, να προστατέψουν ή να επανακτήσουν τα ασφαλισμένα αντικείμενα, δεν θα θεωρούνται ως παραίτηση ή αποδοχή εγκατάλειψης ούτε θα επηρεάζουν με οποιοδήποτε τρόπο τα δικαιώματα οποιουδήποτε από τα δύο μέρη.
Αναφέραμε προηγουμένως ότι ο ασφαλισμένος οφείλει να ενημερώσει τον ασφαλιστή του αμέσως μετά την πληροφορία ότι το εμπόρευμα του έχει υποστεί ζημία, προκειμένου και ο ασφαλιστής να στείλει πραγματογνώμονα που θα διαπιστώσει τόσο την έκταση της ζημίας όσο και τα αίτια αυτής.
ΠΡΑΓΜΑΤΟΓΝΩΜΟΝΕΣ & ΠΡΑΓΜΑΤΟΓΝΩΜΟΣΥΝΗ
Η αναγγελία της ζημιάς από τον ασφαλισμένο συνοδεύεται συνήθως και από αίτηση για τη διενέργεια πραγματογνωμοσύνης, προκειμένου να διαπιστωθεί η ζημιά και τα αίτιά της και να καθοριστεί το ύψος αυτής. Ως πραγματογνώμονες χρησιμοποιούνται πρόσωπα με πείρα, ικανότητα, αντικειμενική κρίση, αξιοπιστία, που εργάζονται ως ελεύθεροι επαγγελματίες ή ανεξάρτητες εταιρίες και αμείβονται κατ’ αποκοπή.
Η έκθεση που συντάσσει ο πραγματογνώμονας πρέπει να περιέχει όλα τα σχετικά με τη φόρτωση στοιχεία όπως π.χ. την ημερομηνία εκφόρτωσης, την ημερομηνία παραλαβής του φορτίου από τον παραλήπτη της αιτήσεως πραγματογνωμοσύνης, τη φύση και την αιτία της ζημιάς, τον υπολογισμό για την έκταση της ζημιάς, τα συμπεράσματα και τις προτάσεις του πραγματογνώμονα Στην έκθεσή του ο πραγματογνώμονας επισυνάπτει όλα τα δικαιολογητικά έγγραφα που χρησιμοποίησε για τη σύνταξή της, όπως φωτογραφίες και τυχόν τιμολόγια επισκευών και εξόδων.
Οι Γενικοί Όροι των ασφαλιστηρίων συμβολαίων αναγράφουν τα βασικά δικαιολογητικά, τα οποία οφείλει να προσκομίσει ο ασφαλισμένος σε περίπτωση ζημίας και τα οποία είναι:
- Αντίγραφο του ασφαλιστηρίου συμβολαίου.
- Αντίγραφο φορτωτικής (Bill Of Lading):
Συντάσσεται εις τριπλούν και παραδίδετε στον παραλήπτη, ενώ σ’ αυτήν αναφέρονται ο αποστολέας, ο παραλήπτης, σύντομη περιγραφή του μεταφερομένου εμπορεύματος, το μεταφορικό μέσο, τα στοιχεία του μεταφορέα, ο τόπος προορισμού και η ημερομηνία φόρτωσης.
- Αντίγραφο εμπορικού τιμολογίου (CommercialInvoice):
Εκδίδεται από τον πωλητή στο όνομα του αγοραστή και αποδεικνύει την πραγματοποίηση της εμπορικής συναλλαγής και την αξία του εμπορεύματος.
- Αντίγραφο τιμολογίου ναύλου
- Αντίγραφο εμπρόθεσμης διαμαρτυρίας προς τρίτους (LetterOfProtest): Απευθύνεται προς κάθε τρίτο υπεύθυνο για τη ζημία και επιδίδεται συνήθως είτε στον μεταφορέα είτε στον διαμεταφορέα.
- Αντίγραφο κιβωτολογίου-ζυγολογίου (PackingList):
- Διασάφηση Εισαγωγής Εξαγωγής (Import/Export Declaration):
Έγγραφη δήλωση που υποβάλλει ο εισαγωγέας ή εξαγωγέας στο τελωνείο, για να γίνει ο υπολογισμός των τελωνειακών τελών (υπάρχουν 5 ειδών). To έγγραφο αυτό τηρείται σήμερα μόνο για εμπορεύματα που προέρχονται από Τρίτες Χώρες.
Οι απαλλαγές
Ανάλογα με την φύση και την ευπάθεια του ασφαλισμένου φορτίου, τον τρόπο μεταφοράς του, τη συσκευασία του, το ταξίδι αλλά και τους καλυπτόμενους κινδύνους είναι δυνατόν να εφαρμοσθεί απαλλαγή του Ασφαλιστή σε περίπτωση ζημίας. Η απαλλαγή συνήθως είναι ποσοστιαία π.χ. 0,50% ή 1% και υπολογίζεται επί της ασφαλιζόμενης αξίας. Είναι όμως δυνατόν να εκφράζεται σε ποσό π.χ. € 250 για κάθε ζημιογόνο γεγονός.
Ο Υπολογισμός της αποζημίωσης
Στις μεταφορές οι αξίες προς ασφάλιση είναι κατά κάποιο τρόπο συγκεκριμένες.
Είναι ακριβώς η αξία του τιμολογίου μαζί με την αξία του ναύλου και των ασφαλίστρων συν 10%.To ποσοστό αυτό θεωρείται εύλογο, προκειμένου να καλυφθούν σε περίπτωση ζημίας τυχόν έξοδα εκτελωνισμού και ένα μέρος του ναύλου. Μερικές φορές τυχαίνει να υποστεί ένα εμπόρευμα ζημία από διαβροχή με αποτέλεσμα την ποσοστιαία υποτίμηση της αξίας του. To τελικό ποσοστό συμφωνείτε μεταξύ του ασφαλισμένου και του πραγματογνώμονα, βασίζεται δε στην αξία του υγιούς εμπορεύματος και της τρέχουσας τιμής της αγοράς. Σε περίπτωση που λόγω βλάβης μιας μηχανής χρειάζεται η αντικατάσταση ενός μέρους αυτής, αποζημιώνεται η αξία του ανταλλακτικού με την προσκόμιση του απαραίτητου τιμολογίου συν τα εργατικά και λοιπά έξοδα. Κατά τον υπολογισμό της ζημίας εφαρμόζεται ο γνωστός ως αναλογικός κανόνας, ο οποίος αποδίδεται με τον εξής μαθηματικό τύπο:
Τιμολογιακή αξία της ζημίας x Ασφαλιζόμενη αξία\Τιμολογιακή αξία
Κατά την εξέταση της ζημίας είναι απαραίτητο να εξετασθούν:
- Η γνωστή proximacausa – δηλαδή η γεννησιουργός αιτία της ζημιάς και εάν αυτή καλύπτεται από τους όρους τους ασφαλιστηρίου συμβολαίου.
- Επίσης, θα πρέπει να υπολογιστούν τυχόν έξοδα που πραγματοποίησε ο ασφαλισμένος, προκειμένου να μειώσει τη ζημία.
- Να υπολογισθεί το ποσοστό απαλλαγής σε περίπτωση που αυτό ορίζετε από το ασφαλιστήριο. Το ποσοστό αυτό εκφράζεται συνήθως ως ποσοστό της ασφαλιζόμενης αξίας και αφαιρείται από την ασφαλιζόμενη αξία της ζημίας.
Επανεισπράξεις (Απαίτηση κατά τρίτων)
Σύμφωνα με το νόμο εάν ο λήπτης της ασφάλισης εγείρει αξίωση αποκατάστασης ζημίας κατά τρίτων, η ανταπόκριση του ασφαλιστή στην αξίωση αυτή είναι ανάλογη της έκτασης του ασφαλίσματος που κατέβαλε. Σε περίπτωση υποκατάστασης του ασφαλιστή, η παραγραφή των αξιώσεων του λήπτη της ασφάλισης κατά του τρίτου δε συμπληρώνεται πριν από την παρέλευση της ημέρας άφιξης των εμπορευμάτων ή πριν από την καταβολή του ασφαλίσματος που πρέπει να πραγματοποιηθεί μέσα σε προβλεπόμενο χρόνο, ο οποίος με τη σειρά του εξαρτάται από το μεταφορικό μέσο.
Οι ενέργειες για την επανείσπραξη ζημίας γίνονται είτε εξώδικα είτε μέσω της δικαστικής οδού.
Ο μεταφορέας ευθύνεται για την:
- Απώλεια και βλάβη τον πραγμάτων που προέκυψε στο χρονικό διάστημα από την παραλαβή μέχρι την παράδοσή τους.
- Για οποιαδήποτε καθυστέρηση και υλικές ζημιές.
- Αυθαίρετη εγκατάλειψη των εμπορευμάτων.
- Παράδοση των εμπορευμάτων σε μη νομιμοποιούμενο παραλήπτη.
- Μη παράδοση αυτών εξαιτίας κατάσχεσής τους από τρίτο, δανειστή του μεταφορέα.
Δεν ευθύνεται ο μεταφορέας:
- Όταν η ζημιά που προκλήθηκε οφείλεται σε ίδιο ελάττωμα του μεταφερόμενου πράγματος.
- Εάν η φόρτωση έγινε από τον αποστολέα.
- Εάν η συσκευασία ήταν ανεπαρκής.
- Ανεπάρκεια στα σημεία και τους αριθμούς
- Τέλος, ο μεταφορέας δεν ευθύνεται και όταν η απώλεια ή βλάβη προέρχεται από ανωτέρα βία, δηλαδή από περιπτώσεις που δεν μπορεί να ελέγξει ή να αποφύγει.
Η διαδικασία αποζημίωσης
Αν συμβεί ζημιά στα μεταφερόμενα εμπορεύματα, ανάλογα με το είδος του μεταφορικού μέσου, γίνονται οι ακόλουθες ενέργειες:
α) Αν η μεταφορά έγινε με Πλοίο.
Ο ασφαλιστής αποζημιώνει τον ασφαλιζόμενο και στη συνέχεια στρέφεται κατά του πλοιοκτήτη, που συνήθως καλύπτεται από κάποιο P & IClub (ProtectionandIndemnityclub), ο οποίος είναι μη κερδοφόρος συνασπισμός πλοιοκτητών που σκοπό έχει την κάλυψη της ευθύνης των μελών του.
β) Αν η μεταφορά έγινε με Φορτηγό ΔΧ.
Ισχύουν τα ίδια με τα πλοία, μόνο που εδώ την δουλειά των P&IClubs την κάνει η CMR, γαλλικός όρος που σημαίνει … Convention relative aux contrats des transports internationals desMerchandises par Route (Σύμβαση σχετική με συμβόλαια Διεθνών Οδικών Μεταφορών Εμπορευμάτων).
γ) Αν η μεταφορά έγινε με Αεροπλάνο.
Ισχύει ότι και για τα πλοία, εδώ όμως ο ασφαλιστής στρέφεται κατόπιν κατευθείαν κατά του αερομεταφορέα. Ούτως ή άλλως δεν είναι πολλές οι εταιρίες αυτές.
